Meer loon lost problemen onderwijs niet op’, aldus de kop boven het opiniestuk van Henk Tameling (Opinie, 25 januari). Hij pleit voor een ander curriculum en kleinere klassen in het voortgezet onderwijs. Problemen die hij als docent tegenkomt, zijn onder andere een steeds lager niveau van brugklassers. ‘Lezen en luisteren zijn geen vanzelfsprekende vaardigheden meer’, schrijft hij. Hoe komt dat?

Ikzelf werk op een voorschool, met veel jongere kinderen: van 2,5 tot 4 jaar. De gemeente verwacht van mij en mijn collega’s dat wij taalachterstanden voorkomen of bijspijkeren. Nu doe ik mijn werk met veel plezier en geloof ik zeker dat het aanbod van verhaaltjes, boekjes, vingerspelletjes, liedjes en vooral ook het spel waarbij de kinderen met elkáár praten de taalontwikkeling van jonge kinderen stimuleert. Maar…

Tameling noemt in zijn artikel ook de groeiende invloed van digitale media. Ik besloot eens terug te grijpen naar het boek ‘Digitale dementie’ van de Duitse geheugenonderzoeker Manfred Spitzer. Spitzer komt tot de conclusie dat kinderen die op jonge leeftijd (tussen de 0 en 3 jaar) weinig tv keken, op zesjarige leeftijd beduidend cognitief vaardiger zijn dan hun leeftijdgenootjes die meer keken. Ook toont hij aan dat educatieve dvd’s voor baby’s op de langere termijn geen positief, maar zelfs een overduidelijk negatief effect hebben op de taalontwikkeling van kinderen. Voorlezen aan jonge kinderen heeft daarentegen wél een meetbaar positief effect.

Hersenverbindingen

Behalve dat Spitzer onderzoeken beschrijft waaruit deze conclusies blijken, licht hij de uitkomsten ook toe aan de hand van de ontwikkeling van de hersenen. Eerst worden de hersenverbindingen in de lagere hersendelen aangelegd en pas later de verbindingen in de complexere delen van de hersenen die het abstracte denken mogelijk maken. Hoe meer verbindingen er in de eerste fase worden aangelegd door ervaringen van doen, tasten en bewegen, hoe rijker de basis is waarop later kan worden voortgebouwd.

Dit geldt ook nog voor de wat oudere kinderen: letters die met potlood en papier worden aangeleerd en dus ook motorisch door de kinderen worden gevormd, beklijven beter dan letters die via het scherm worden geleerd. En kinderen die veel vingerspelletjes hebben gedaan, hebben daar later bij het rekenen profijt van. Immers: ieder kind begint met tellen op de vingers.

Kortom: jonge kinderen leren veel beter door te zien, te horen én te ervaren/voelen/bewegen dan door alleen te zien en horen vanaf een plat scherm. Daar komt nog bij dat de tijd die zij achter dat scherm doorbrengen, afgaat van de tijd waarin zij wél motorisch en sensitief bezig zijn. Voor baby’s, peuters en kleuters is dit een groot bezwaar, zeker gezien de vele uren die zij nog slapen. En er zijn nog meer bezwaren: kinderen achter een scherm bewegen niet en hebben dus een grotere kans op overgewicht, ze krijgen (te?) veel prikkels te verwerken en worden nauwelijks gestimuleerd om hun eigen fantasie te gebruiken.

Schermtijd

Uit onderzoek van Hogeschool Windesheim blijkt dat peuters van 2 en 3 jaar in 2018 gemiddeld meer dan 100 minuten per dag achter een beeldscherm doorbrachten, en baby’s onder de 1 jaar zelfs al 40 minuten per dag. Dit is opvallend veel hoger dan wordt geadviseerd. Ouders van nu raadt een maximale schermtijd aan van 5 minuten voor een baby en 30 minuten voor een peuter.

Wordt ons werk op de voorscholen dan weer tenietgedaan door het vele beeldschermgebruik elders? Zelfs op veel basisscholen is het normaal dat kleuters onder schooltijd spelletjes op een iPad mogen doen. Terwijl die kinderen vast thuis ook nog schermtijd krijgen.

‘Rookvrije generatie’ zie ik op steeds meer posters staan. We zijn ons al jaren bewust van de negatieve effecten van roken. Ik hoop dat het niet te lang zal duren voor het ook voor alle ouders, leraren en hulpverleners duidelijk wordt dat het gebruik van beeldschermen bij jonge kinderen negatieve effecten heeft, zowel op fysiek als op cognitief gebied. Laten we streven naar een generatie die als baby en peuter beeldschermvrij en als kleuter beeldscherm-arm kan opgroeien. En laten we allemaal onze kinderen weer voorlezen, dat vinden kinderen gedurende de hele basisschoolleeftijd nog leuk! Zodat de opvolgers van de heer Tameling weer leerlingen in de brugklas krijgen die kunnen lezen en luisteren.